Het Finse model

Dit stik bout foart op in ierdere beskouing fan de stavering.

Tot nu hoe hebben we voor de spelling van het Gaarfries het Haagse model gevolgd. Daarbij geven we lange klanken weer met accenten:

báás, féést, smóók, tsíés, drúúf, móés
twá, sé, kó
sât, dêr, rôt

Maar om telkens die accenten te moeten typen blijkt best lastig te zijn. Je hebt er dode toetsen bij nodig. Als je pech hebt, moet je daarbij steeds de alt-toets ingedrukt houden - en niet vergeten die tijdig weer los te laten. De onvermijdelijk hieruit voortkomende typefouten moeten vervolgens weer gecorrigeerd worden met de nodige slagen op de backspace-toets. Zo worden er voortdurend aanslagen gepleegd op je vingertoppen, riskeer je RSI, en een vroegtijdig levenseinde voor je toetsenbord. Daarnaast bestaan er apparaten die niet eens de beschikking hebben over de volledig gevulde Unicode-letterbak. Als Gaarfriestalige zou je daarmee ook nog een communicatieprobleem krijgen.  Gelukkig is er een simpel en doeltreffend alternatief, dat zelfs werkt als je toestel uitsluitend voor Engelstaligen is ontworpen:

baaas, feeest, smoook, tsiies, druuuf, mooes
twaa, see, koo

Om een lange klank van een korte te onderscheiden, verdubbel je gewoon de letter. En als een klank met meer dan een letter wordt geschreven, verdubbel je de eerste letter. Het gaat zo wel wat op Fins lijken, en dat is geen toeval. Ook in het Fins worden namelijk korte en lange klinkers van elkaar onderscheiden, en wel op deze manier.

Hè bah! Bij lange gesloten klinkers gaat die vlieger toch niet op. Als je daar de klinker verdubbelt, krijg je de spelling van een korte open klank:

*saat, *deer, *root

Om verwarring te vermijden, moeten we terugvallen op een schrijfwijze, die toch een beetje Haags aandoet:

saht, dehr, roht

Tot dusver was het ook worstelen met een aantal tweeklanken, die niet in het Nederlands voorkomen. Volgens het Haagse model zou je ze als volgt kunnen schrijven:

bíèr, béàm, natúèr, hóéèd, fréúèn, bóéèr, sóàd

Maar door gewoon een extra klinker erachter te zetten, kunnen we ons wederom een hoop lastige toetsaanslagen besparen:

bieer, beeam, natuuer, hoeed, freuen, boeer, sooad

Soms liggen eenvoudige oplossingen minder voor de hand dan je zou denken. En soms ook wat meer.